Ontwerpteam aangesteld voor herontwikkeling Stuivenbergsite in Antwerpen-Noord

Er is een ontwerpteam aangesteld om de herontwikkeling van de Stuivenbergsite in Antwerpen-Noord vorm te geven. Korteknie Stuhlmacher Architecten en Bovenbouw Architecten werken daarvoor samen met BOOM Landscape en architectenbureau Sabine Okkerse. In hun wedstrijdontwerp hervormt dit Vlaams-Nederlandse multidisciplinaire team de voor de buurt vandaag niet-toegankelijke site tot een terrein met publieke tuin. Bovendien tonen ze een grote affiniteit met het verleden van de site. Zo stellen ze voor om de verschillende gebouwen opnieuw los van elkaar te laten bestaan en ze te verbinden met binnen- en buitengangen in open lucht, net zoals bij de oorspronkelijke bouw van het Stuivenbergziekenhuis.

Het Stuivenbergziekenhuis verhuist in het voorjaar van 2023 grotendeels naar het nieuwe ZNA Cadix op de grens van het Eilandje en Park Spoor Noord, waardoor er ruimte vrijkomt om de site opnieuw te ontwikkelen. Het ZNA Psychiatrisch Ziekenhuis Stuivenberg blijft op dezelfde locatie. Het project wil deze plek in de stad omvormen tot een monumentale en groene parel in de dichtbebouwde wijk Antwerpen-Noord. De ambitie is om het monumentale 19de-eeuwse gebouwencomplex in ere te herstellen en een nieuwe invulling te geven, en om een grote, publieke tuin te creëren.

Schepen voor stadsontwikkeling en voorzitter van AG Vespa Annick De Ridder: “In ‘Plan Stuivenberg’ komt alles samen: stads- en landschapsontwikkeling, de herbestemming en restauratie van belangrijk erfgoed en vooral een belangrijke nieuwe impuls voor deze buurt. Daarvoor is nu een multidisciplinair Vlaams-Nederlands ontwerpteam aangesteld. Van afgesloten voor de buurt naar een publieke tuin en van één groot complex naar losstaande gebouwen… dat betekent voor de Stuivenbergsite tegelijkertijd een terugkeer naar de oorsprong én een cruciale sprong naar een mooie toekomst.”

Schepen voor gezondheidszorg, wonen en groen Els van Doesburg: “De verhuis van het grootste deel van de medische activiteiten richting het gloednieuwe ziekenhuis Cadix was een tweede kans voor één van de meest dichtbebouwde buurten in de stad. En die hebben we met twee handen gegrepen: meer groen, meer levenskwaliteit en meer ruimte. Dat is het uitgangspunt geweest en dat is wat nu ook effectief vorm krijgt. We brengen zuurstof naar deze locatie. Ook voor de patiënten die nog op Stuivenberg terecht kunnen.”

Een tuin voor de buurt

De Stuivenbergsite is op dit moment nog volledig omheind en dus niet toegankelijk voor de buurt. Dat zal in de toekomst veranderen. Het terrein wordt namelijk heraangelegd tot een publieke tuin met ruimte voor sport, tuinieren, markten en activiteiten voor jong en oud. Er komt een gevarieerde vormen- en kleurenmix van bomen en struiken zodat de tuin in elk seizoen een plezier is om in rond te wandelen. De grote, centrale binnentuin leent zich voor veel activiteiten, er is bijvoorbeeld plek voor horeca met terrassen, eventueel een waterelement en verschillende podia voor voorstellingen, kleine concerten en spelactiviteiten.

De tuin wordt ‘s avonds afgesloten. Enkel de centrale binnentuin kan nog open blijven nadat de grote tuin is gesloten. Het ontwerpteam stelt voor om de tuin af te sluiten met grote, lichte stalen structuren waarin een poort verwerkt zit, vergelijkbaar met pergola’s. Ze zullen verschillende vormen hebben en ze kunnen ook dienen om in en op te spelen, als fietsenstalling, om planten in en op te laten groeien, … . Het historische hekwerk blijft zoveel mogelijk behouden op zijn oorspronkelijke plaats.

Gebouwen losmaken van elkaar…en opnieuw verbinden

Op dit moment is het ziekenhuis voornamelijk één groot gebouwencomplex waarbij alle gebouwdelen door middel van een lange gang langs de binnenkant met elkaar verbonden zijn. Het ontwerpteam wil dat veranderen. Toen het Stuivenbergziekenhuis gebouwd werd, stonden de verschillende gebouwen los van elkaar. Ze waren verbonden door middel van binnen- en buitengangen in open lucht. Daarom stelt het ontwerpteam een langgerekt overdekt terras voor dat van in de tuin toegang geeft tot elk gebouw. Dat zorgt ook voor beschutting bij regen of hitte. De andere nieuwe verbindingen tussen de gebouwen (poorten, luifels en bruggen) worden elegante, stalen structuren.

Om de verschillende gebouwen opnieuw los van elkaar te laten bestaan en om de samenhang tussen de oorspronkelijke bakstenen gebouwen terug zichtbaar te maken, moeten er bepaalde (delen van) gebouwen afgebroken worden. Het hoofdgebouw uit de jaren 80 is de hoofdbrok. Ook de bijgebouwtjes aan de ronde paviljoenen worden afgebroken en enkele gebouwen aan de noordkant van het terrein, tegen de Boerhaavestraat.

In een eerste fase wordt een deel van het gebouwencomplex al gerenoveerd voor een jeugdwerking, een kinderdagverblijf, een Huis van het Kind, een sociale tandartspraktijk en de opleiding HBO5-verpleegkunde en het zorglab van het Stedelijk Onderwijs Antwerpen.

Ontwerpteam met diverse expertises

De herontwikkeling van de Stuivenbergsite vraagt een ontwerpteam van architecten en tuin- en landschapsarchitecten met diverse expertises. Korteknie Stuhlmacher Architecten uit Rotterdam en Bovenbouw Architecten uit Antwerpen hebben veel ervaring met de herbestemming van monumentale gebouwen. BOOM Landscape uit Amsterdam is gespecialiseerd in stedenbouw, tuin- en landschapsontwerp en de inrichting van buitenruimtes. Architectenbureau Sabine Okkerse uit Oudenaarde is ervaren in erfgoed en restauratie.

Communicatie en inspraak

De stad en het district Antwerpen, AG Vespa en Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) communiceren onder de noemer ‘Plan Stuivenberg’ gezamenlijk over dit project, zodat het oude en nieuwe verhaal samen verteld worden. Nu een ontwerpteam is aangesteld, zal in de loop van 2022 op regelmatige basis inspraak van de buurt gevraagd worden. Een eerste moment zal op zondag 30 januari plaatsvinden bij SAAMO De Wijk, de buurtbewoners ontvangen daarover een nieuwsbrief met meer informatie.

Timing

De herontwikkeling van de Stuivenbergsite gebeurt stap voor stap. Als alles vlot verloopt, zal dit de komende jaren gebeuren:

2022: het ontwerpteam start met de uitwerking van het plan voor de hele site en werkt daar het hele jaar aan verder;
voorjaar 2023: ZNA Stuivenberg verhuist naar ZNA Cadix op de grens van Park Spoor Noord en het Eilandje, de site wordt afgesloten als werfzone en de werken voor de technieken en de nutsleidingen starten;
zomer 2023: de afbraak van bepaalde (delen van) gebouwen op het terrein start, de aanleg van (tijdelijke) publieke tuinen volgt;
voorjaar 2024: de eerste renovatiewerf start en zal duren tot eind 2025;
zomer 2024: de eerste (tijdelijke) delen van de publieke tuin worden opengesteld.

Coördinatie

AG Vespa, het autonoom gemeentebedrijf voor vastgoed en stadsprojecten Antwerpen, coördineert de herontwikkeling van de Stuivenbergsite voor de stad en het OCMW Antwerpen. ZNA blijft erfpachthouder en gebruiker van de site voor ZNA Psychiatrisch Ziekenhuis Stuivenberg en is dus actief betrokken.

Meer info over het stadsproject Stuivenbergsite staat op https://www.agvespa.be/projecten/stuivenbergsite.  

Annick De Ridder Schepen bevoegd voor haven, stadsontwikkeling, ruimtelijke ordening en patrimonium en voorzitter van AG Vespa

Els van Doesburg Schepen bevoegd voor wonen, groen, dierenwelzijn, stads- en buurtonderhoud, en gezondheids- en seniorenzorg