Stad neemt volgende stappen voor monument-memoriaal om slachtoffers WO II te herdenken

Er zal op de Scheldekaaien aan het Loodswezen een monument-memoriaal komen ter herdenking aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. De stad Antwerpen voert sinds enige tijd wetenschappelijk historisch onderzoek naar welke namen opgenomen zullen worden in het monument. Het college keurde nu de criteria daarvoor en het eisenprogramma voor het monument-memoriaal als geheel goed.

In maart 2019 keurde het Antwerpse college de verdere uitwerking van de deelprojecten van het masterplan Herdenking Wereldoorlog II goed. Doel is om de herinnering aan WO II levendig te houden en om het herdenken van deze oorlog duurzaam te verankeren in de samenleving. Een van de projecten is de oprichting van een nieuw namenmonument en memoriaal voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog op de Scheldekaaien in de buurt van het Loodswezen. Het monument-memoriaal zal een inclusieve visie op slachtofferschap huldigen. Het dient bovendien vrijheid, gelijkheid, broederschap, inclusie en respect op te roepen: de democratische waarden.

Het college keurde vorige week de omschrijving van de opdracht, het programma van eisen en de beoordelingsaspecten goed, alsook welke criteria en categorieën zullen gehanteerd worden voor de inclusie van de namen van de slachtoffers op het monument. Als volgende stap zal AG VESPA een internationale ontwerpwedstrijd uitschrijven om op zoek te gaan naar een ontwerpteam dat het monument-memoriaal vorm zal geven vanuit een Antwerps én internationaal artistiek perspectief. In de loop van 2021 zal het winnende ontwerp gekend zijn.

Burgemeester Bart De Wever: “We werken verder aan een ingetogen plek vlakbij de Schelde, ter hoogte van de Loodswezensite, die de herinnering aan het geweld en het trauma uit het verleden zal vatten. Sereniteit en rust zijn primordiale kenmerken van het monument-memoriaal. Anders dan een begraafplaats of mausoleum zal de site ook een  plaats zijn waar idealen zoals onze democratische grondwaarden actief gehuldigd zullen worden. Naast de gedefinieerde slachtoffergroepen hebben we ook oog voor de vele andere vormen van slachtofferschap en de naamloze slachtoffers.”

Loodswezen, een locatie die Antwerpenaars verbindt met verleden, heden en toekomst

De locatie is niet toevallig gekozen. De site van het Loodswezen biedt grote zichtbaarheid en verbindt stad met haven, twee belangrijke locaties met

betrekking tot de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog. Het Loodswezen bevindt zich bovendien in de nabijheid van het Red Star Line Museum en het FelixArchief, twee instellingen die mee het ‘geheugen’ van de stad vormen. In het nabije MAS komt ook een permanente tentoonstelling, gewijd aan de geschiedenis van WOII in Antwerpen.

Schepen voor haven en stadsontwikkeling Annick De Ridder: “AG VESPA werkt bovendien aan een herbestemming van de site in het kader van de aanleg van de Scheldekaaien. Het is de ambitie om voor de Loodswezensite een geïntegreerd ontwerp op te maken dat de doelstellingen uit het masterplan Scheldekaaien combineert met deze voor het monument-memoriaal. De site moet een plaats van betekenis te worden, gericht op rust en samenzijn, te midden van de drukke stad, aan de grens van het historische centrum en langs de oever van de Schelde. De nabijheid van en dialoog met de Schelde vormen een verbindend landschappelijk element voor de hele stad. AG VESPA zal het totale project begeleiden en coördineren.”

Een namenmonument om alle slachtoffers van WO II te herdenken

Er bestaan vandaag al een relatief groot aantal historische, veelal kleinere WOII-monumenten in Antwerpen. De ambitie van het nieuwe monument-memoriaal is om verschillende gemeenschappen en generaties samen te brengen in het herdenken van de oorlog.

Vanuit die optiek zullen de namen van alle Antwerpse slachtoffers, vermoedelijk zo’n 25.000, geïntegreerd worden in het monument. Deze namen maken in een oogopslag de indrukwekkende aantallen zichtbaar. Ze zullen worden gegroepeerd volgens vier categorieën:

Holocaustslachtoffers;
Burgerslachtoffers van het nazigeweld (i.e. werkweigeraars, verplicht tewerkgestelden, verzetsstrijders en andere politieke gevangenen);
Burgerslachtoffers van militair geweld (i.e. slachtoffers van de bombardementen en de V-bommen);
Militaire slachtoffers (Belgische en/of internationale strijdkrachten; i.e. geallieerde of Belgische soldaten en Antwerpse krijgsgevangenen).

Het gaat om slachtoffers die verbonden zijn door en met Antwerpen. Het stadsarchief (FelixArchief) inventariseert de namen die het monument-memoriaal dient te dragen. Aan het monument-memoriaal zal een begeleidende tekst geplaatst worden om ook de naamloze slachtoffers te herdenken en zij die de oorlog overleefden, maar de herinneringen eraan blijvend meedroegen.

Een serene plaats waar mensen samenkomen in een levendige stad

Het memoriaal moet een open, inclusieve plaats zijn waar diverse gemeenschappen en groepen, maar ook individuen van alle generaties terechtkunnen. Er zal op de site ook aandacht zijn voor het educatieve luik.

“Het is ontzettend belangrijk om de herinnering aan WO II ook bij onze jongere generaties levend te houden”, zegt schepen voor onderwijs en jeugd Jinnih Beels. “Niet alleen zodat ze de geschiedenis kennen, maar vooral ook om hen bewust te maken dat vrijheid nog steeds een kwetsbaar iets is en niet vanzelfsprekend is. Met het monument-memoriaal wordt die herinnering niet alleen theoretisch, maar ook zichtbaar onder de aandacht gebracht.”

“Sereniteit en rust zijn belangrijke kenmerken van het monument-memoriaal, maar het wordt ook een plaats waar ideeën en democratische grondwaarden actief herdacht en gehuldigd worden. De ambitie van het stadsbestuur is immers het stimuleren van een herdenkingscultuur, geworteld in een levende en levendige stad. De ingetogenheid van de site moet aansluiting vinden bij het openbaar domein, het leven van elke dag en de naastliggende functies, zodat het geen verlaten zone wordt als er geen herdenkingsplechtigheden plaatsvinden”, aldus schepen voor openbaar domein Claude Marinower.

Meer info over WO II en hoe Antwerpen deze herdenkt staat op www.antwerpenherdenkt.be.

Verantwoordelijke: burgemeester Bart De Wever