Stad ontsluit onderzoek naar dodelijke slachtoffers Tweede Wereldoorlog

Op 4 september lanceert stad Antwerpen het ‘Namenproject Antwerpen’. Dat is een website die inzage biedt in het lopende historische onderzoek naar de Antwerpse dodelijke slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Die worden vanaf 2024 vereeuwigd in een monument-memoriaal bij het Loodswezen. De website nodigt nabestaanden en andere betrokkenen uit om aanvullende informatie en eventuele correcties voor de namenlijst aan te leveren.

Vanaf 2024 verrijst aan de Scheldekaaien bij het Loodswezen een monument-memoriaal voor alle Antwerpse slachtoffers die de Tweede Wereldoorlog niet overleefden. Naar schatting zijn dat er 25.000, en de ambitie is dat het monument zoveel mogelijk van hun namen zal bevatten. Stad Antwerpen voert momenteel een uitgebreid historisch onderzoek om die te verzamelen en te verifiëren.

Historisch onderzoek opengesteld

Het FelixArchief, het Antwerpse stadsarchief, leidt het onderzoek. De stad lanceert op 4 september de website www.antwerpenherdenkt.be/namenproject. Die datum is niet toevallig gekozen: het is dan 77 jaar geleden dat Antwerpen in 1944 werd bevrijd door de geallieerden. De site bevat de namenlijst (voornaam, achternaam, geboorteplaats en geboortedatum) van alle dodelijke slachtoffers die nu reeds door het FelixArchief geverifieerd zijn.

Op dit moment zijn dat er al meer dan 19.000. In totaal vielen er naar schatting echter 25.000 Antwerpse slachtoffers. Het onderzoek van het FelixArchief loopt verder in de komende jaren. Intussen kunnen nabestaanden en andere betrokkenen hun steentje bijdragen. Via een zoekfunctie kan iedereen de database bekijken, maar ook bijkomende informatie aanleveren, de schrijfwijze van een naam corrigeren of suggesties doen van ontbrekende namen.

Monument-memoriaal

“Met de hulp van nabestaanden en andere betrokkenen hopen we tot een zo volledig en correct mogelijke namenlijst te komen”, benadrukt burgemeester Bart De Wever. “Het onderzoek loopt nog tot einde 2023. Daarna wordt de namenlijst geïntegreerd in een nieuw monument-memoriaal aan het Loodswezen vlakbij het Eilandje. De plek biedt ruimte voor herdenking, reflectie en educatieve activiteiten. We willen de herinnering aan deze gruwelijke en ingrijpende periode voor onze stad levendig houden en de herdenkingstraditie doorgeven aan toekomstige generaties.”

Een internationale ontwerpwedstrijd bepaalt wie het monument-memoriaal zal realiseren en hoe het er exact zal uitzien. De stad maakt het geselecteerde ontwerpteam eind dit jaar of begin 2022 bekend.

Vier groepen slachtoffers

Namenproject Antwerpen inventariseert de namen van overleden oorlogsslachtoffers die in Antwerpen en de randgemeenten (de huidige districten) woonden en/of er stierven. Het gaat om vier grote groepen:

Slachtoffers van de Holocaust;
Burgerslachtoffers van het nazigeweld: werkweigeraars, verplicht tewerkgestelden, verzetsstrijders en politieke gevangenen; 
Burgerslachtoffers van militair geweld: slachtoffers van de bombardementen, V-bommen en andere militaire confrontaties in het Antwerpse;
Militaire slachtoffers: Belgische en internationale strijdkrachten (geallieerde soldaten en Antwerpse krijgsgevangenen).

De slachtoffers zijn steeds overleden tussen het officiële begin en einde van de Tweede Wereldoorlog in België, tussen 10 mei 1940 en 8 mei 1945 dus. Ook slachtoffers die de kampen overleefden, maar alsnog het leven lieten in de weken of maanden tijdens of na hun repatriëring, krijgen een plek op het monument.

Het nieuwe monument-memoriaal zal de namen weergeven van de slachtoffers die zijn overleden. Maar het vormt ook een symbool voor andere slachtoffers: zij die de oorlog wél overleefden en het leed voor de rest van hun leven met zich meedroegen. Ook de dodelijke slachtoffers waarvan we de namen niet meer kunnen achterhalen worden er herdacht.

Verantwoordelijke: burgemeester Bart De Wever