Vervoerregio Antwerpen haalt een modal split van 50% voor woon-werkverkeer

De helft van de werknemers van de Vervoerregio Antwerpen* gebruikten begin 2020 duurzame vervoersmiddelen voor hun woon-werkverplaatsingen. Dit blijkt uit een vergelijkend onderzoek dat dit jaar werd uitgevoerd. Deze modal split is mede bereikt dankzij de positieve cijfers in de stad Antwerpen, waar bewoners, werknemers en bezoekers zich steeds slimmer verplaatsen. Er ligt binnen de Vervoerregio wel nog een groot potentieel om de modal shift voorbij de 50% verder te zetten met de focus op fiets, openbaar vervoer en telewerken.

Modal split bewoners stad Antwerpen

De stad Antwerpen houdt verschillende onderzoeken om het verplaatsingsgedrag van haar bewoners, werknemers en bezoekers te meten. Uit de bewonersenquête blijkt dat het gebruik van auto voor woon-werkverplaatsingen met 7% is gedaald tussen 2017 en 2019 (van 48% naar 41%). Het fietsgebruik is dan weer gestegen met 6% (van 29% naar 35%). Het gebruik van openbaar vervoer kende een lichte daling van 16% naar 15%, wat waarschijnlijk te verklaren is door de opkomst van de elektrische fiets waarmee grotere afstanden overbrugd kunnen worden. In het verplaatsingsgedrag van de bewoners voor vrije tijd is een gelijkaardige trend te zien, met toch ook wel een stijging in verplaatsingen te voet (van 6% naar 8%). Voor woon-schoolverkeer bij bewoners blijven de cijfers redelijk stabiel tussen 2017 en 2019, in het voordeel van duurzame oplossingen: met 35-36% fietsgebruik, een stijging van het gebruik van openbaar vervoer (van 47% naar 49%), en 8% autogebruik.

Modal split bezoekers stad Antwerpen

Wat het verplaatsingsgedrag van bezoekers betreft, toont de bevraging een daling in autogebruik van 51% in 2017 naar 48% in 2019. Openbaar vervoer blijft een groot aandeel hebben met 44% in 2017 en 45% in 2019. Fietsgebruik stijgt van 3% naar
4%. Vermoedelijk gaat het hier om deel- en huurfietsen, daar liggen dus nog kansen om dit verder aan te moedigen.

Modal split werknemers: 50% duurzame verplaatsingen in Vervoerregio Antwerpen

Begin dit jaar werd een nieuwe werknemersbevraging gehouden bij inwoners van Vlaanderen die minstens 1 tot enkele dagen per maand werken in de stad Antwerpen of de Vervoerregio Antwerpen. Het onderzoek werd zo opgesteld dat dit twee aparte luiken waren, waardoor een vergelijkende studie mogelijk was. Hieruit zijn een aantal interessante cijfers gekomen.

De modal split van woon-werkverkeer voor de hele Antwerpse Vervoerregio (inclusief stad Antwerpen) staat afgerond nu op 50% autogebruikers, 30% fietsers, 12% gebruikers openbaar vervoer, 2% voetgangers en 5% overige. Zo blijkt uit de werknemersbevraging van stad Antwerpen en Vervoerregio Antwerpen. Daarmee is de doelstelling van het Toekomstverbond in 2020 al gehaald met betrekking tot het woon-werkverkeer. Voor de modal split specifiek voor werknemers in de stad Antwerpen is het autogebruik goed voor 43%, het fietsgebruik voor 32% en het gebruik van het openbaar vervoer voor 17%. De stad scoort met andere woorden iets beter op het gebruik van duurzame mobiliteit. Doel is nu om deze trend verder door te trekken naar de hele vervoerregio.

Er ligt voorts nog een groot potentieel om de modal shift voorbij de 50-50 te laten gaan. Zeker als er gefocust wordt op openbaar vervoer en fiets voor de woon-werkverplaatsingen. Van de niet-Antwerpenaars die in de stad een traject van minder dan 7,5 km afleggen naar hun werk, gaat 43% met de auto. Van de Antwerpse werknemers gebruikt 20% de auto voor afstanden van minder dan 7,5 km in de stad. Tegelijk verkiezen in 2020 meer mensen de fiets: niet alleen voor afstanden van minder dan 5 km voor hun woon-werkverkeer, maar ook op langere trajecten. Deze stijging is rechtstreeks te linken aan de opkomst van de elektrische fiets en de speed pedelec als alternatief voor de auto op de iets langere afstanden, de uitbouw van snelle fietsinfrastructuur en het wegwerken van missing links, die op een aantal assen duidelijk resulteren in toegenomen fietsverkeer.

Ook op vlak van openbaar vervoer is er nog potentieel. Meer dan 10% van de regelmatige autogebruikers in de stad Antwerpen heeft namelijk voor woon-werkverkeer een makkelijke verbinding met het openbaar vervoer. In de Vervoerregio loopt dat zelfs op tot boven de 13%. Werknemers in de stad hebben zo goed als 3 keer meer een abonnement op openbaar vervoer dan in de Vervoerregio.

Maatregelen die werkgevers ondernemen voor slimme mobiliteit

Hoe groter het bedrijf, hoe meer maatregelen er aangeboden worden aan de werknemers. Het gaat dan bijvoorbeeld over het aanbieden van een fietsvergoeding, kleedruimtes, oplaadpunten voor elektrische fietsen, dienstfietsen, terugbetaling van het openbaar vervoer en meer. Slim naar Antwerpen ondersteunt grote bedrijven (die met andere woorden ook veel impact hebben) met het opzetten van dergelijke duurzame maatregelen. Maar ook voor kleinere bedrijven is het waardevol om in te zetten op een of meerdere gerichte maatregelen. Duidelijk is immers dat die maatregelen, zowel in grote als kleine bedrijven, resulteren in andere keuzes door de werknemers.

Schepen voor mobiliteit Koen Kennis: “Dat is precies wat we beogen met ons beleid. Dankzij de opties die werknemers op hun werkplaatsen voorgeschoteld krijgen, gaan ze nadenken of de auto wel de juiste keuze is voor hun woon-werkverkeer. Vaak blijkt dat niet het geval. Met Slim naar Antwerpen staan we werkgevers bij met raad en daad om voor hun personeel mobiliteit op maat te voorzien. Die aanpak werpt vruchten af, maar er is zeker nog groeimarge.”

In de stad Antwerpen zei begin 2020 62% van de werknemers dat hun job het niet toeliet om thuis te werken of dat hun werkgever hierin niet toestemde. Dat is een daling van 10% ten opzichte van 2017. In de vervoerregio zei begin 2020 78% van de werknemers dat hun job het niet toeliet of dat hun werkgever niet toestemde. Verwacht wordt dat de trend van telewerken zich versneld zal verder zetten na de ervaring die veel werkgevers en werknemers opdoen tijdens de coronacrisis. Om telewerken te stimuleren, startte Slim naar Antwerpen een lerend netwerk op, waarin bedrijven advies krijgen om telewerken structureel te verankeren in hun bedrijf en kunnen leren van elkaars ervaringen.

In totaal heeft Slim naar Antwerpen ondertussen een nauwe samenwerking met 118 bedrijven, samen goed voor 56.417 werknemers. In 2018 werd het effect van de samenwerking gemeten bij 26 bedrijven, die bij de eersten instapten. Deze cijfers werden vergeleken met de mobiliteitsscan die bij het begin van de samenwerking in 2016 werd gedaan. De cijfers tonen een daling van 19% van autogebruik aan en een stijging van 13% van fietsgebruik. Ook carpoolen, openbaar vervoer en wandelen stijgen licht. Deze positieve trend ziet Slim naar Antwerpen graag verder groeien. Uit de cijfers van de mobiliteitsscans gevoerd in 2019 blijkt namelijk dat er bij bedrijven nog veel potentieel ligt.

Andere cijfers bevestigen positieve trend

De positieve trend in de modal split en de verschillende bevragingen wordt bevestigd door andere mobiliteitscijfers die de stad verzamelt. De fietstelpalen in de Mercatorstraat en aan het Steenplein tonen een duidelijke stijging in het aantal fietsers per maand. Uit de cijfers van de ANPR-camera’s op de grote Antwerpse invalswegen stadinwaarts blijkt een daling in het aantal auto’s dat de stad binnenrijdt. Ook wanneer gekeken wordt naar de vervoersmiddelen in het bezit van een Antwerps gezin, is er  een positieve trend merkbaar. De bewonersenquête van stad Antwerpen toont dat autobezit van een Antwerps gezin in 2019 met 2% is gedaald ten opzichte van 2017. Het bezit van een gewone fiets is gestegen met 1%, van een elektrische fiets met 4% en van een abonnement op Velo met 7%. Abonnementen van De Lijn zijn gestegen met 3% en van de NMBS met 2%.

Slim naar Antwerpen werpt vruchten af

De huidige cijfers tonen dat de aanpak van Slim naar Antwerpen zijn vruchten afwerpt. In de Vervoerregio wordt mede dankzij de cijfers van de stad een modal split van 50-50 behaald voor woon-werkverkeer. Er ligt wel nog een groot potentieel om de modal shift voorbij de 50-50 te laten gaan, vooral bij fiets en openbaar vervoer voor woon-werkverplaatsingen, ook buiten de stad.

Mobiliteitsuitdaging Antwerpen

Sinds 2016 wordt er hard gewerkt aan de bereikbaarheid van Antwerpen met de Noorderlijn, de werken rond de Singel, de bruggen over het Albertkanaal, de Oosterweelverbinding en tal van andere projecten. Er startte tegelijkertijd een minderhinderprogramma op met als doel de filedruk te beperken en de bereikbaarheid te verhogen. Toen al werd de ambitie voor een modal split 50/50 geformuleerd: met maximaal 50% autogebruik (in de kernstad) en minstens 50% gebruik van slimmere vervoersmogelijkheden. Deze doelstelling werd ook onderschreven door de ondertekening van het Toekomstverbond. Het Toekomstverbond is het akkoord dat de Vlaamse overheid, de stad Antwerpen, Havenbedrijf Antwerpen en de burgerbewegingen sloten over de mobiliteit en leefbaarheid in de Antwerpse regio.

* De Antwerpse Vervoerregio telt 32 gemeenten met meer dan 1 miljoen inwoners. Ze ligt tussen de gemeenten Essen, Beveren, Malle, Lier en Boom met Antwerpen als middelpunt van alle verplaatsingen.

Verantwoordelijke schepen: Koen Kennis, schepen voor mobiliteit