Vleeshuis krijgt totaalrestauratie

De restauratieplannen voor het Vleeshuis schakelen een versnelling hoger. Als alles volgens planning verloopt, zullen de werken kunnen starten in 2025. Zowel de buitenschil als het interieur van het monument en museum worden grondig aangepakt, zo komt er onder meer een nieuwe trappenpartij, een onthaalzone en een Stadshal, en zullen alle verdiepingen toegankelijk worden voor het publiek.

Ruim 100 jaar na de laatste grote restauratie onder leiding van toenmalig stadsbouwmeester Alexis Van Mechelen, is het sinds 1936 als monument beschermde Vleeshuis opnieuw dringend aan restauratie toe.

Intensief traject

De afgelopen jaren waren al enkele dringende ingrepen noodzakelijk in afwachting van de totale restauratie: onder andere schoring van de tipgevels, verstevigingen aan de spantstructuur, het plaatsen van netten tegen vallende brokstukken, en tijdelijke dakgoten. Insijpelend vocht tastte de balkkoppen van de iconische houten dakkap aan, waardoor de dakspanten en zoldervloeren begonnen te vervormen. Ook de houten ramen van het monument werden letterlijk uit hun kozijnen geblazen tijdens een storm.

Vanwege het exponentieel vorderend schadebeeld en de hoogdringende structurele werken aan de dakspanten is het aangewezen dat de restauratiewerken op korte termijn worden opgestart. Het studiebureau Origin Architecture & Engineering en FVWW architecten in samenwerking met HP engineers heeft hiervoor samen met de stad Antwerpen en het agentschap Onroerend Erfgoed een intensief traject afgelegd met diverse voorstudies, zoals de opmaak van een beheersplan, een haalbaarheidsonderzoek en stabiliteitsstudies. Het studietraject resulteert in de opmaak van een kwalitatief onderbouwd restauratiedossier.

Door de urgentie en de omvang van deze totaalrestauratie besliste het stadsbestuur om voorlopig zonder bijkomende Vlaamse middelen het restauratiedossier op te starten.

Burgemeester Bart De Wever: "Het Vleeshuis staat al vijf eeuwen trots op de Bloedberg als een van de oudste openbare gebouwen van onze stad. Het prachtige gildenhuis is zelfs uniek in de Nederlanden. De bakstenen speklaagmuren die het zo typeren, zijn samen met de gekende torentjes een vertrouwd gezicht voor elke Antwerpenaar. De plannen voor een broodnodige restauratie vanwege ernstige stabiliteitsproblemen slepen echter jammer genoeg al meer dan twintig jaar aan. We waren samen met de Vlaamse overheid een degelijk dossier aan het voorbereiden, maar door de acute noden kunnen we niet langer wachten. Daarom nemen we onze verantwoordelijkheid om de restauratiewerken zo snel mogelijk aan te vangen. Als die werken voltooid zijn, zal het Vleeshuis opnieuw een waardige stedelijke functie hebben en klaar zijn voor de volgende eeuw. Ik kijk daar alvast enorm naar uit."

In 2024 zal het restauratiedossier door het ontwerpteam voltooid worden en de vergunning aangevraagd, en gaat de stad op zoek naar een gespecialiseerde aannemer. Als alles volgens planning verloopt zullen de restauratiewerken kunnen starten in 2025.

Toekomstgerichte aanpassingen

Het ontwerp focust op een duurzame restauratie van structuur, dak, gevels en interieurs. Het gaat dus niet enkel om de restauratie van de buitenschil van het gebouw, het ontwerp kiest ook voor een duurzame circulatie aan de binnenzijde. Na de restauratie zullen de 7 bouwlagen van het prachtige monument en het museum dan ook eindelijk voor het brede publiek toegankelijk zijn.

Dit wordt gerealiseerd door een nieuwe ingenieus ontworpen trappartij die zich kunstig doorheen de verschillende verdiepingen slingert, zich vormelijk aan de structuur van de verdiepingen aanpast en de bezoeker een unieke kijk geeft op de diverse bouwlagen.
De belangrijkste toegang tot het gebouw verhuist bovendien naar de Scheldezijde. Daar zal een onthaalzone met een museumshop en meer comfort voor de museumbezoeker worden gerealiseerd. Zo legt Museum Vleeshuis opnieuw de expliciete verbinding met het Steen, de Schelde en de geboorteplek van Antwerpen.
Het hart van het gebouw wordt de Stadshal op het gelijkvloers. De Stadshal verbindt de straat en de wijk met het monument. Het wordt een plek waar mensen samenkomen voor kleine concerten en open repetities (al dan niet gespeeld op de unieke collectie historische instrumenten van Museum Vleeshuis), lezingen, tentoonstellingen en andere culturele activiteiten. Ook ontvangsten en recepties zijn mogelijk. Het is een flexibele en uitnodigende ruimte. Een nieuwe mezzanine zorgt ervoor dat bezoekers de unieke gewelven en ramen van de Stadshal van dichtbij kunnen bewonderen.
Op de hogere verdiepingen vertelt het museum op een vernieuwende manier het verhaal van 800 jaar muziekleven in Antwerpen en Vlaanderen. De presentatie van de bijzondere collectie historische muziekinstrumenten en –objecten wordt volledig herdacht, met meer aandacht voor toegankelijke beleving, (muzikale) interactie en aanbod op maat van verschillende doelgroepen. Daarnaast is er opnieuw volop aandacht voor de geschiedenis van het monument zelf, waarbij steeds de link wordt gelegd met het muzikale verleden van de Vleeshuiswijk.
Naast ruimtes voor tijdelijke en vaste presentaties zal het gerestaureerde Vleeshuis ook plek hebben voor een onderzoeksbibliotheek, een levend atelier voor instrumentenbouwers, kantoren en uiteraard de werkkamer van Wannes Van de Velde. Ook worden de oudste stijlkamers van het museum in ere hersteld.

Tot slot houdt het ontwerp niet alleen rekening met het behoud en herstel van het beschermd monument, er worden ook duurzame bouwfysische verbeteringen aangebracht zoals dakisolatie, dakgoten en technieken voor een optimale klimatisatie.

Schepen voor cultuur Nabilla Ait Daoud: “ 'Een grooter, eerlijcker ende chierlijcker huys' beloofden de Antwerpse vleeshouwers aan hertog Filips de Schone, toen ze hun plannen voor het Vleeshuis ontvouwden aan de Habsburgse vorst. Met de restauratie die vandaag op stapel staat, willen we de ziel en het unieke uitzicht van dit roemruchte gebouw in ere herstellen. We geven het Vleeshuis, in het hart van menig Antwerpenaar, terug aan de stad. We doen dat met eerbied voor het erfgoed, maar tegelijk zal het gebouw een duurzame metamorfose doorgaan: comfortabel, veilig, maximaal toegankelijk ook. In het vernieuwde Museum Vleeshuis zal de bezoeker nog beter op zoek kunnen gaan naar onze muzikale geschiedenis, naar de klank van de stad!”

Meer informatie over de museale werking, de geschiedenis en de restauatie van het Vleeshuis is te vinden op https://museumvleeshuis.be/nl/klaar-voor-de-toekomst.

Bart De Wever - Burgemeester

Nabilla Ait Daoud -Schepen bevoegd voor cultuur, kinderopvang, personeel, loketten en ontwikkelingssamenwerking