Wandel op zondag 1 oktober over de oudste brug van ‘t stad

Voor het eerst sinds 150 jaar zijn de brug en het bastion van de Kipdorppoort terug te zien. Iedereen kan deze komen ontdekken op zondag 1 oktober van 10 tot 17 uur. Bezoekers kunnen over de brug wandelen en op het bastion staan, van waarop soldaten de brug konden verdedigen. Het bastion is nu  voor de laatste keer te zien, enkel de muur zal blijven staan. De Kipdorpbrug en het bastion zijn een deel van de 16de-eeuwse Spaanse omwalling, die nu blootligt door de werken aan de Noorderlijn. De archeologen van de stad geven deze zondag ter plaatse uitleg over de vondsten. Na 1 oktober zal de brug verstevigd worden om vanaf 2019 deel uit te maken van het vernieuwde Operaplein.

Sinds juni voeren de archeologen van de stad onderzoek uit parallel met de werken aan de Noorderlijn. De Spaanse omwalling ligt namelijk pal onder dit traject. De werken zijn een unieke aanleiding om de historische stadsversterking uit de 16de eeuw te onderzoeken. Eerder dit jaar kwamen al resten van de stadsmuur, de brug en het bastion van de Rode Poort aan het licht en nu is de Kipdorppoort aan de beurt.

Om iedereen de kans te geven dit historische moment te beleven, kunnen geïnteresseerden op zondag 1 oktober de Kipdorpsite – ter hoogte van de Theater Building – bezoeken. De archeologen van de stad Antwerpen verwelkomen het publiek tussen 10 en 17 uur en geven ter plaatse uitleg over de vondsten. Het parcours loopt door de archeologische resten van het bastion en over de historische Kipdorpbrug. Het archeologische onderzoek van de bastionsite wordt hierna afgerond. Het is dus een unieke kans om deze historische site te bezoeken.

Bezoek aan het Kipdorpbastion

Vooraleer de aannemer de tunnelwerken verderzet ter hoogte van het Kipdorpbastion, kan het publiek eenmalig een wandeling maken door de archeologische resten van de zuidelijke bastionflank. Hier was de ondergrondse doorgang (poterne) gelegen die toegang gaf tot de  teruggetrokken flank, waar geschut stond opgesteld. Dit zijn indrukwekkende constructies, die nu zijn uitgegraven tot op het niveau van de fundamenten. De omwalling werd in de 19de eeuw tot op het maaiveld afgebroken, maar alles daaronder bleef bewaard.

Het Kipdorpbastion is bijzonder interessant voor de geschiedenis van de vestingbouw. Het is een vroeg voorbeeld van het Oud-Italiaanse gebastioneerd stelsel uit het midden van de 16de eeuw. Italiaanse ingenieurs ontwierpen bastions (vijfhoekige bolwerken) die de veel kleinere middeleeuwse torens moesten vervangen om zwaarder geschut te weerstaan  De 16de-eeuwse stadsomwalling rond Antwerpen is een belangrijke schakel in deze evolutie. Keizer Karel V deed beroep op de Italiaanse vestingbouwer Donato di Boni voor het ontwerp van een volledige nieuwe stadsversterking volgens dit gebastioneerd stelsel, wat erg modern was voor die tijd.

Wandel voor het eerst terug over de 16de-eeuwse Kipdorpbrug

Het parcours leidt de bezoeker via enkele gezichtspunten naar een wandeling over de 16de-eeuwse Kipdorpbrug. Deze kwam vorige week na 150 jaar terug aan het licht. De brug die bedolven was door de 19de-eeuwse dempingslaag met daarop de Leien, is momenteel aan weerszijden tot 3,5 meter diep uitgegraven. Ze lag ingesloten tussen de bocht van de stadsmuur en de monumentale bastionflank.

Historisch belang

De Kipdorpbrug is één van de vijf monumentale bruggen van de Spaanse omwalling, die in 1542 gebouwd werd in opdracht van Karel V. Het is de enige brug die bewaard bleef.  Ze verbond de landzijde ter hoogte van Borgerhout met de stad. De brug is 90 meter lang, 7 meter breed en 7 meter diep gefundeerd en liep in twee brede bochten over de stadsgracht. Aan de landszijde en aan de Kipdorppoort stond een houten ophaalbrug.

Bij de afbraak van de stadsomwalling na het midden van de 19de eeuw, bleef alleen de Kidporpbrug intact. Zo is zij nu de enige brug waarbij het brugdek met 7 tongewelven overeind bleef. De oorspronkelijke kasseien bestrating, de boordstenen van de brugrand en de natuursteen bekleding van de brugzijden werd daarbij gedeeltelijk verwijderd.

Inplanning archeologisch onderzoek

De komende maanden zal de aannemer de brug stabiliseren om een diepere uitgraving voor archeologisch onderzoek mogelijk te maken (januari-februari 2018). De archeologen zullen tijdens deze tweede onderzoeksfase het dieper gelegen gedeelte van de brug, de stadsmuur en de bastionmuur onderzoeken en de grachtlagen controleren op vondsten. De vrijgekomen structuren rond de Kipdorpbrug zullen voor een groot stuk worden bewaard en gerestaureerd en vanaf 2019 deel uitmaken van een openluchtsite aan het vernieuwde Operaplein.

Schepen Van de Velde: “De archeologische opgravingen zijn ingepast in de planning van de aannemer en veroorzaken daardoor geen vertraging. Wanneer de archeologen aan het werk zijn, ligt de werf niet stil. Alle mankracht wordt maximaal ingezet om zoveel mogelijk archeologisch onderzoekswerk op korte termijn uit te voeren. Het was tot vandaag niet zeker of het mogelijk ging zijn de werf publiekelijk toegankelijk te maken. Dankzij de grote inspanningen van het opgravingsteam en de werfleiding is het net op tijd gelukt. En ondertussen kan u genieten van het zicht op één van de meest fenomenale archeologische opgravingen in onze stad.”

Praktisch

Italiëlei, ter hoogte van Theaterbuilding
zondag 1 oktober van 10 tot 17 uur
toegang: werftoegang ter hoogte van Infopunt Noorderlijn, Italiëlei 124, 2000 Antwerpen
gratis
uur van het bezoek: ongeveer een half uur
Let op: dit is een werfzone. Deze is helaas niet geschikt voor kinderwagens en rolstoelgebruikers – aangepast schoeisel is vereist.
De site is het best bereikbaar met openbaar vervoer of met de fiets. Het Infopunt Noorderlijn is op 150 meter afstand van de Franklin Rooseveltplaats. Zie ook www.delijn.be.
Meer informatie vindt u op:  www.antwerpen.be/archeologie

Verantwoordelijke schepen: Rob Van de Velde, schepen voor onroerend erfgoed